278 (10.07.1966) 67 dk. (261)
…birine vazifeden doğan
ahlak, diğerine aşktan doğan ahlak tesmiye[1] etmiştik. Vazifeden doğan
ahlakın annesi akıl, aşktan doğan ahlakın da membaı kalp olduğunu söylemiştik.
Bit tabi her konuşmada tekrar ettiğimiz gibi; ahlakın bahsettiği aşk, romanda
okunan aşk manasına değil. İnsan asude kaldığı zaman, bir an içün hadisattan kendisini
azade kılarak, kendi enfüsünde sessiz sözsüz, bizsiz sizsiz konuşan, manasıyla
baş başa olduğu an, kendisine birkaç sual sorar: Evvela, “Ben kimim?” der. “Nerden
geldim? Beni bu sahneyi şuhuda kim çekti? Nereye götürülüyorum? Niçün
getirildim? Hilkatimdeki, oluşumdaki gaye nedir? Dış görünüşümle, elli altmış
kiloluk kan ve kemik torbasından ibaret bir varlığım var. Nihayet iki metre uzunluğunda
bir çukura sığabilecek kadar bir vücudum var. Fakat, benim bir de iç tarafım
var. Ben, ilmen fikren bütün kâinatı muhit bulunan bir varlığım. Acaba benim
hüviyetimin hakikati nedir?” ......
Bu araştırmalarının
neticesinde, kendi manasının hüsn-ü anına tutulanlara, makam-ı aşka çıkmış
denir. Ahlakın bahsettiği aşk bu aşktır. O örfün, cemiyetin kullandığı aşk
değil. Kendi hakikatini taharri edip de aslını bulabilmek zevkinde heyecan
geçirenlere, makam-ı aşka çıkmış derler.
Bu aklın vera[2]sında bir varlıktır. Onun
içün makulatı[3],
mana diye iddia etmek doğru olmaz. Hani bazı insanlar vardır ya;”Aklım
amirimdir, vicdanım hâkimimdir.” İnsan bu kadar ufak şeylerle, yaşamaya razı olmaz hakiki insan. Çünkü akıl
âlem-i hilkatte geçer. Onun bir yüzü, âlem-i kudrete bağlıdır. Bunu her konuşma
tekrar ediyorum: İnsanın iki veçhesi var. Bir veçhesi âlem-i hilkate bağlı;
yani havas[4]ımızla, ilmimizle,
bildiğimiz ne kadar varlık varsa ona âlem-i hilkat derler. Bir de âlem-i kudret
vardır. Âlem-i hilkatteki varlığımız muvakkat[5]tır. Âlem-i kudretteki
varlığımız namütenahiye gider.
Şöyle bir düşün kendi
kendine, neyim ben diye düşün. Karun gibi servet toplasa insan, Şeddad[6] kadar cennet yapsa, Firavun
gibi rububiyet davasını açsa, neticede yine mağlup, yine mağlup. Boyunun aldığı
kadar bir çukura… İstikamet karşıki çukura… Evet, Karun kadar serveti olsa…
Şeddad; cennet yapmış. Firavun, Firavn;
rububiyet davasını açmış. [7]أَنَا رَبُّكُمُ الْأَعْلَى ben
sizin en büyük rabbinizim. Fakat yine mağlup oluyor. Boyunun aldığı kadar bir
çukura... mağlup oluyor. Ölümü öldüremiyor, kabrin kapısını kapayamıyor,
beşeriyetten aczi gideremiyor. O halde…
Ben olmam da deme. Bize o
fırsat düşmedi de ondan. Firavun’un fırsatı düşse acaba bizde Firavun olmaz
mıyız? Tecrübe etmedik. Tecrübe etmedik
ki. Firavun’un fırsatı düşse olur muyuz olmaz mıyız? Daha tecrübe etmedik.
Zalimi yetiştiren mazlumdur. Onun içün Hazreti Muhammed aleyhisselatı vesselam
der ki; Firavun’a iman edenler, Firavundan kırk sene önce âlem-i nara tarh[8] edilirler der. Firavun’a
iman eden, Firavundan kırk sene önce gider. Çünkü onlar yapmıştır Firavun.
Senin de şöyle karşında, el pençe binlerce insan dursun, senden başka yok
desin, böyle… Cebimizde para varken yürüyüşümüzle yokken yürüyüşümüz arasında fark var dimi? Varsa Firavun olmak istidadı da var. Cebinde
para varken yürüyüşüyle yokken yürüyüş arasında fark var mı, yok mu? Var
efendim. Firavun olmak istidadı var. Kudret muhafaza etsin.
Kadının evde şıpşıp
terlikle yürüyüşüyle, topuklu bir ayakkabıyla yürüyüşü arasında fark olur.
Kendince zavallı gördüğün bir kimseyle konuşmakla, biraz daha üstün gördüğün
bir kimseyle konuşmak arasında fark olur. Demek firavun olmaklık istidadı var.
İşte ahlak müessesesi her
insanın istidadında bulunan firavunluğu ezer. Oradan kurtarır
adamı. Hepimizde vardır o. Nispet dahilinde. Kiminde yüzde yüz olur, kiminde
yüzde elli olur. Ahlak öyle bir müessesedir ki, insanı mafevkine karşı
köpek, madununa karşı kurt… Yani, kendisinden üstün olana karşı köpek,
kendisinden düşkün olana karşı kurt yapmaktan kurtaran bir müessesedir.
Düşün bak biz... Ekseriyetle beşeriyet öyle yaşar. Acizi gördü mü, tepesine
biner; zalimi gördü mü, el pençe divan durur.
Öyle der ahlak. Misal
verirde, der ki; eğer asrın padişahı, asrın serir[9]-i saltanatına sahip olan
adamı, o saltanatına mağur, servetine meftun olup, işin dışında kalarak, hiçbir
hak tanımamışsa; senin vücut ve halat[10]ına, sen bir Kudret’in
bediası olarak yaratıldığına hürmet ve iltifat etmiyorsa; sen onun nicün
manasız saltanatına; neden sim ü zer[11]ine iltifat ederde, el
pençe divan durursun? Bir şey anlatamıyor muyum acaba? “Niye nefsini teslim
almıyorsun?” diyor. “Niye kendinden işe başlamıyorsun?” diyor.
Başlasana ilk önce
kendinden. Hep bunlara seni sürükleyen, nefsindir diyor. Al nefsini teslim,
rahat yaşa. Hürriyet insana ne vakit verilir? Kendi ruhunu, kendi nefsinin
esaretinden kurtardığı gün verilir. Ondan evvel verilmez. O laftır o. Onun
içün; enibuillallah, ve tubuillallah, ve firruillallah. Bu işlerden kurtarmak
içün hülasa bu: Enibuillallah ve tubuillallah ve firruillallah. Üç esas
koydum. Bir daha söyleyeyim, bu seferki de kendime.
Enibuillallah, manası ne
demek? Aman Ya Rabbi! Sana döndüm, benim gönlümü bin parça edip her birisini
senden gayrı bir şey peşinde koşturtma. Sana, sende yok olana, sende fani
olandan başkasına beni döndürme. Ve tubuillallah: Olan oldu. Sen yapılan
seyyiatı aman dediği vakitte görmemezliğe gelirmişsin. Bunun manası da o. Ve
firruillallah: Ne kadar bunalsan, ne yapsan hiç çıkacak yer yoktur. Ona kaç.
Bir şey anlatamıyor muyum? Enibuillallah ve tubuillallah ve firruillallah. İşte
bu üç esas... Ahlakın kurduğu en büyük esas budur. Kendini yokla, bu üçün bir
tanesinden başla, üçüncüye kadar çık. Başka bir şey yok. Yoksa hepimizde firavunluk
vardır. Bir kuvve vardır da bir fiil olmamıştır. Bir kuvve vardır, o fırsat
bize geçmemiştir. O da bize fırsat vermemiştir. Öyle yüzbinler etrafında
pervane gibi dönsün ve sana Rabsin desin, sen durur musun? Biraz vaziyetimiz
düzeliyor da “Ben bu semtte oturmam.” diyoruz. Bodrum katının kötürüm odasına
razıyken palas beğenmiyorsun. Di mi? Tenkit manasına değil, misal vermek içün
söylüyorum. Tenkit olaraktan değil.
Hülasa kalbinle kalıbının
vazifesini ayır. Kalıbın, tabibe; kalbin, habibe ihtiyacı vardır. Bunun
ikisinin vazifesini ayırmazsan yanarsın. Kalıbınla kalbinin işlerini ayır.
Birisinin tabibe, birisinin de habibe ihtiyacı var. Habibe. Ayır. Dost ara,
dost. Şöyle bir düşünelim, acaba bu kadar yaşadık diyelim, yaşayanlarımız üzerinde.
Bir dost aradık mı? Tesadüfen görüşmelere dost aramak denmez ki. Biz hep
tesadüfen görüşüyoruz. Öyle değil mi? Tesadüfen görüşme değil mi, bizim hep
görüşmelerimiz?. Şöyle bir merak ederek… Hani bir insan bir istikbal arar, bir
iş arar, bir meslek arar. Böyle aradığımız gibi de… Hâlbuki netice itibariyle o
aradığımız meslekler, işler... Ters anlama: Bunları da konuşurken ben çok
korkarım. Ben burada konuşuyorum sözü; dışarı çıkıyor, bozuyor. Zannediyor ki
onun aleyhinde konu.... Öyle değil. Bunların hepsi ne dedim? Kalıbın
tabiplendiği vakitte bütün madde ihtiyacı demektir. Sen onu yalnız doktor diye
anlarsın birde. Nasıl anlatayım? Tabip değince hemen doktor aklına gelir. Evet
o dâhil ama yalnız doktor değil, bütün madde ihtiyacı. Onu söyledik ilk önce.
Bu ihtiyaçların heyeti
umumisi lazım, fakat bizi nereye kadar götürür bu ihtiyaç? Mezara kadar
götürür. Ondan sonra Allah’a (cc) ısmarladık der. Bizi oradan öbür tarafa
götürecek bir ihtiyacını buldun mu? Bazen tesadüfen bulunan olabilir. Fakat
böyle gaye ittihaz edip de hiçbir gün yataktan kalktıktan sonra artık “Niyet
ettim. Ben bir dost arıyorum.” diye karar verdin mi? Bir şey yok öyle… Ne kadar
aldanıyoruz. O dertle yansa insan, hayatında hiç ah almaz. Ölçü budur. Eğer
bunu gaye ittihaz etti mi hayatında hiç ah almaz. Ahhh alırsa ne olur? Aydan
daha parlak olan yüzünü, kapkara yapar. Senin yüzün aya mı benzer? Güneşe mi
benzer? Kaç para eder onlar. Ah almaz, hepimiz ahlıyızdır. Ahlı olmasak, inler
miyiz? Ahlı…
İmam-ı Ali keremallahu
veçhe hazretleri, Hazreti Ali. Ali’yi biliyor musun, Ali’yi? İki şeysini
söyleyeyim. Biri dedim ki; nefsini teslim al: Zor şey bunlar, ama tatlı şey.
Tatlı. Hayatın programını şöyle dizer. Hayatın programını şöyle çizer. Veledetke
ummuka yebne âdeme bâkiyen. Vennâsû havleke yadhakûne sürûrâ. Mealini söyleyeyim lafzi idare edemeyeceğim, hata
edeceğim. Veledetke ummuka yebne âdeme bâkiyen. Vennâsû havleke
yadhakûne sürûrâ. Feched linefsike en tekûne izâ bekev. Fi yevmi mevtike ente (dahhiken)
mesrûrâ.[12]
Manası şu: Ey âdemoğlu, doğduğun günleri hatırla! Sen doğarken
ağlıyordun, etrafındakiler de gülüyordu. Yavrumuz oldu diye, sevinilmez mi? Sen
ağlaya ağlaya doğdun, etrafındakiler de yavru meydana geldi diye sevinç içinde
gülüyor. Sakın gidişin, gelişin gibi olmasın. Buraya gelirken ağlaya ağlaya
geldin, etrafındakiler güldü. Gidişin öyle olmasın. Giderken, sen güle güle git;
etrafındakiler ağlasın. Hayat içün program bu.
Bu nasıl
olur? Gelmek istemez insan bu âleme, onun için ağlar. Geldikten sonra da
geldiği yere dön deseler, oraya da gitmek istemez. Doğunca, burası da bir anne
karnıdır; buradan gitmek istemeyiz biz. Doğacağız. Ölüm
doğmak demektir. Nasıl anne karnından
ağlaya ağlaya geldik buraya gelmek istemedik; buradan da şimdi gitmek
istemeyiz. O kadar zor gelir bize. Gittik mi, dön deseler dönmeyiz. Ama iyi
gidebilmek içün; işte, o kadar çok çalış ki diyor; Feched linefsike en tekûne izâ bekev… O kadar çok çalış ki,
ne yap yap nasıl yaparsan yap, sen gülerek git etrafındakiler ağlasın. Böyle
nasıl gidilir? Nefsin esaretinden insan kendisini kurtarırsa gidilir. Başka
türlü gidilmez.
O
esaretten nasıl kurtulduğuna yine o zat-ı aliden misal vereyim: Verdim size
eski konuşmalarda çok defa ama şimdi münasebet aldı tekrar edeyim. Misal.
Hudeybiye musalahasından[13] sonra Hayber’in fethi Siyaset-i Muhammediyedeydi. Hudeybiye
musalahasından sonra Hayber’in fethi Siyaseti Muhammedideydi. Muhakkak Hayber
feth olunmalı diyor. Fitnenin, şekavetin önlenmesi içün orasının fethi lazım
gelir diyor. Hayber’in.
Hayber
muhasara edildi. Birçok kibar-ı ashab gönderildi. Fetih müyesser olmadı.
Hazreti Ebu Bekir, Cenab-ı Ömer, daha birçok kimse. Resul ü Zişan (sav)
buyurdular ki; oranın fethini Cenabı Hak, Ali’ye müyesser kılacak. Bir gün
oturuyorlardı: Hadi belki üzenirsin de, Hakk’ın rızası baha ile değildir,
bahaneyledir. Şöyle oturursun hatırlarsın. Allah (cc)’nun tecellisi acayip:
Mesela şöyle otursan, kendi kendine desen ki; Hazreti Muhammed (sav) böyle
otururmuş ve gönlünden de bir sıcaklıkla bunu hissederek söylesen, ne bileyim
ben? Olur ya bir an tecelli eder; ”Üzendi sevdiğimi bu der.”, Huda, “Şunun
hesabını sormasak, ne lazım gelir.” der Allah (cc). Ağası var mı Allah’ın (cc)?
He?
Fahr-i Âlem
ekseriyetle böyle otururlarmış. Bunda ne çıkar. Bunda evvela tevazu vardır. Bir
şöyle oturma vardır. Şurasından konuşma, bazı adamlar vardır ya; masa geniş
filan böyle. Hıı der filan, bu tarafa bakmaz böyle. Resulullah (sav) hiçbir
vakit, yanında bir adam konuşurken yan dinlememiş: Hep veçhel minel vücud. Kim
olursa olsun. Çocuk, köle, büyük, küçük, daima yüzünü çevirirlermiş böyle, tam
karşı karşıya. Anlatabiliyor muyum acaba?
Sonra
fikir toplanır, böyle oturuşta. Düşünceler cem olur. Anlatamıyor muyum acaba?
Şimdi böyle oturmakla, bugün ne bileyim işte artık, örf kaidesine girmiş,
ayağını masanın üzerine koyup oturma arasında bir fark vardır, değil mi? Vardır.
Böyle oturmak belki geriliktir. Haşa, neyse. Sözü dağıtıyoruz, fakat toplarım
inşallah. Çocuklan dahi aynı muameleyi… Bir gün çocuklar önüne geçmişler.
Bırakmıyorlar. Seveceğiz seni diyorlar. Ufak mini mini çocuklar. Nasıl
ayırırsın? Ceplerinde ceviz varmış. “Beni kaç cevize siz satın alırsınız,
bırakırsınız?” demiş. Kimi üç tane, kimi beş tane filan… Cevizleri hepsine
taksim etmiş. “Artık beni, bana bırakır mısınız?” “Pekala, gidin.” demişler. Bir şey anlatamıyor muyum acaba? Hıı.
Öyle
otururlarken; sabah ezanı zamanı, Hazreti Bilal daima soruyor; “Ezan okuyayım
mı Ya Resullullah? “Hayber’in fethi hakkında arkadaşların ne söylüyor? Ne
düşünüyor.” “Size malum efendim. Siz bilirsiniz.” “Sizin ağzınızdan da
dinleyelim.” Münafıklarda var. Bunlar
yeni İslam olanlara; “Şimdi harp mevsimi değil, ticaret mevsimi. Burada
lüzumsuz duruyor.” diye bir takım dedikodular, bir şey yapıyor, rekaket[14] yapıyor. Evet “Ali’yi bana çağırın.” “Efendim; gözlerinden
çok rahatsız, semadan yıldız dökülüyor gibi deliyor, sancılar içerisindeyim.”
diyor. “Çağırın bana onu, geçer gözü.” Kollarına girmişler Hazreti Ali’nin. “Ali,
gözün mü ağrıyor.” demiş. “Evet, Efendim.” “Gel bakayım öpeyim.” demiş. E
hakiki maşuk aşığının gözünü öperse geçmez mi ya? Bunlar biraz zevke taalluk
eden şeyler. Maddenin kesafetinde kalan bu işten bir zevk almaz. Boş iş derler.
Âşık,
yâri görene sen cana, can ve bize dide[15]sin der. Bunlar hep ölçüdür. Yoksa bir şeye hırslandığı
vakit her şeyi unutup kendi sözüyle dır dır dır dır demez. Bunlar ölçü bak, cümle
böyle. Âşık yâri değil, yâri görene. Yârin kendisini değil, yâri görene… Bir
şey anlatamıyoruz galiba. Bir tuhaf gözler öyle ne biçim, bana mı öyle geliyor
acaba? Zevkim var benim ama sizde yok. İyi anlatamıyorum ben galiba ondan yine
kabahat bende. İyi anlatmak lazım… İyi anlatmak.
Aşık,
yâri görene; “sen cana can ve bize didesin” der. Göz yani göz… Ve ona tazim[16] kılar. Bunlar hep ölçü. Maşuktan gelen hanzel, hurma olur.
Hanzel, Ebu Cehil karpuzudur ki; zehir gibidir. şu kadar yesen acılığını
saatlerce gideremezsin. Maşuktan gelen hanzel hurma olur. Resulullah (sav)
elbette Ali’nin gözünü öpünce…
Kılıncını
kuşatmış, Hazreti Ali’de ağrı sızı filan kalmamış. Fetih senin elinden müyesser
olacağını ümit ederim. Hayber önüne geliyor. Hayber emirinin oğlunun da o gün
düğünü var. Kale üzerinde düğünü yapılıyor. Gayet ateşin konuşan bir kız
alacağı kızda. Duvağını açacak, yüzünü açacak. Bir tepsi mücevher altın, şöyle
atmış önüne. “Bununla benim yüzümü açamazsın. Şu kalenin dışında dolaşan çulsuz
arabı bana getirebilirsen, benim yüzümü görmek hakkını alırsın.” Şimdi sen
düşün; hak gayreti, nişanlısı, sevgilisi, neyse onun tahrikli sözü… Uuuuu. Sonra
o da bahadır bir adam. Derhal atlanmış kalenin dışarısına... Ali ile karşı
karşıya gelmişler. O günün âdet-i harbiyesinde müşacere-i[17] kelamiyyede[18] bulunur. Yani iki taraf, bir birinin meziyetlerinden
bahsederler. Hazreti Ali, birkaç cümle söylemiş, öteki boyuna söylüyor, filan.
Demiş; “Sözü uzatma. Sevgilin nişanlın seni bekliyor. Allah (cc) ile Muhammed
(as) ‘da beni bekliyor. İn bakalım da, bekletmeyelim.” İnmiş. “Hamle yapmak ilk
önce hangimize düşer.” Usulü harp. Hazreti Ali’ye diyor ki; “Size düşer.” “Hadi
ben o hakkı sana vereyim, senin diyor, Yukarda bak merak ile bekliyor alacağın
kız.” “Sen yap bakayım hamleni!” diyor. O da kuvvetli, bahadır bir adam. Hamlesini
yapıyor, Ali Kerremallahu Zatıhunun elindeki kalkanı ikiye bölüyor. Hazreti Ali
bir hamle yapıyor; yere düşürüyor ve iki dizlerini, mübarek iki dizlerini
omuzlarının üzerine basıyor. Peygamberin kuşattığı kılıcı, böyle boğazından
milim kalmış ramak geçirmek üzereyken... Fakat alttaki düşmana bak ki,
iradesini kaybetmiyor. Şuur yerinde, son müdafası hiçbir şey yok. Balgamını
Hazreti Ali’nin yüzüne fırlatıyor. O fırlatırken böyle kafa ikiye kopulacağı
bir anda hemen kılıcı kaldırıyor. Kalk!
Soruyor,
diyor ki; “Hangi şey mani oldu, benim kellemi vücudumdan ayırmaya? En büyük bir
fırsat elindeydi.” “Haa” diyor. “Ben bu kılıcı kendi nefsimin hesabına vurmam. Hak
namına vururum. Sen yüzüme tükürdüğün vakit nefsim benim galeyana geldi. Yarısı
kendi hesabıma, yarısı hak namına sana kılıç vuramazdım. Onun için ikinci bir
hamle daha yap bakalım.” diyor. “Ali” diyor, “Sen benim herhalde anladın ki;
ölüme kıymet verecek bir adam değilim. Senin elinde ben mağlup olacağımı sende
bildin, bende bildim. Şimdi senin elinde öleceğim diye bir korku geçirdiğimde bana
tahmil[19] etme. O korku değil. Fakat, sen bu büyüklüğü nerden aldın?
O büyüklüğü aldığın yere benin gönlümü bağlayamaz mısın? Bağla ve beni diyor işte
diyor… Şimdi ondan sonra sen şahit ol, senin kabul ettiğin imanı ben kabul
etmişim, ondan sonra bu kellemi al.” Ali diyor ki: “Aç kollarını kardeş olduk.”
diyor. Sen onu kabul ettikten sonra,
ayrılık yok ki. Acaba anlatabiliyor muyum, nefsi teslim almak? Heee. Bizim şöyle ayakkabının bağına, şöyle bir
bassalar göz bu kadar açılır. Ufak bir menfaatı şey etseler, üüüü kâinat
yıkılır. Olmaz. Aşk başka bir şey… Aşk başka bir şey…
Gelelim
mevzuyu dağıttık, toplayalım: Biz kafamızı çorba tası yapmışız, ondan bir şey
alamıyoruz. Biraz dışarıya çıkmak lazım… Marifetullah zevki tadılmadıkça netice
alınmaz. Alamıyoruz. O zevki tadamıyoruz. Tenekecilikte biraz ilerledik,
ilerledi beşeriyet, Kudret’le arası açıldı.
Mahsusat[20] âleminde puyan[21] olan fikir yalnız kendi hevesatı üzerinde çalışıyor, oraya
tahsis ediyor. Heva-i nefsaniyeye iyice bağlanıyor, o vakit; Hak ve hakikat tanınmıyor. Mesele bu. Fikir
yalnız kendi hevesatına tahsis ediliyor, heva-i nefsaniye iyice bağlanıyor, Hak
ve hakikat tanınmıyor.
Halbuki insan, vicdan ve
namusunun kefaletinde yaşar. Namus
dendiği vakitte; örfün kıymet hükmü değil ha. “Namus,
hakkın gösterdiği nizama derler.” Acaba
anlatabildim mi? İman, Hakk’a inkıyada[22]
denir. Namus da Hakk’ın gösterdiği nizama denir. Bunu belleyin ilk söylediğim sözdür. İstikbal, istikbal
deriz. Nedir istikbal? İstikbal ne
bakayım, istikbal? Hep söyler istikbal. İstikbal, gönül uyanıklığına denir,
gönül. Gönlün uyanıksa istikbali kazandın. Gönlün uyuyorsa ne istikbali yav,
mazi bile yok. Gönül uyanıklığına istikbal denir. Gönlün uyuyor mu? Mazide
bile değilsin. Ne istkbali?
Gönlü
uyanık olan adam istikamettedir. İstikamette olan kimseden de, İblis tir tir
titrer. İblisin uğrayamadığı
yerde, İblisin titrediği kimseden de artık ne netice alınacağını benim
söylememe lüzum yok. Dimi? Bunlar birbirine bağlı. İstikamet öyle bir sıfattır
ki; buna nail olanlardan iblis tir tir titrer. İstikamete kim nail olabilir?
Gönlü uyanık olan adam uyanabilir. Gönlü uyanık olan adam neye sahip olabilir?
İstikbale sahip olabilir. İstikbale sahip olan adama ne denir? Mütererakki[23] adam denir. İleri görüşlü adam denir. Senin gönlün
uyanmadıktan sonra, yenilik olur mu ya? Teceddüt[24] ne demek o, tebeddüldür[25] o. Birbirine karıştırıyoruz biz işi.
Buralara
nerden girdik? İnsanın dedim, iki yüzü var: Bir yüzü âlem-i hilkate, bir yüzü
âlem-i Kudrete bağlı... Âlem-i Hilkate bağlı olan yüz biter. Az, dirliği de
kısa, dirliği de kısadır. Âlem-i Kudrete bağlı olan yüz namütenahiye gider.
İşte beşeriyet, “Yalnız âlem-i Hilkate bağlı olan yüzü ile işi halledeceğim.” Diyor.
Onun içün inim inim inliyor ve daha inleyecek. İri iri kafalar toplanıyor
böyle. Bir şey olur mu? Olmaz. Efendim, iktisadi vaziyetler şöyle böyle… Dırıltı onlar. Olmaz.
Semavi
cazibenin altına girmedikçe beşer, felaha kavuşamaz. Kestirmesi bu. İmkânı yok.
İnsan hakları ancak marifet-i ahlak ile kaimdir[26] kardeşim. Başka bir şeyle değil.
Ahlak da ebediyete imanla kaimdir. Ebediyete iman da Hakk’a inkıyad ile kaimdir. Bunlar bir birine bağlanmış zincirleme gider. Onun içün
hukukta, hürriyeti sevenler, ebediyete manaya iman edenlerdir. Ma’kulatı[27], mana diye tanıyanlar dideli[28] olmaz. Birbirine karıştırma.
Mana ne?
Mana ona dedi ki; seni senden saya......
…………..
verirsin. Hakk’ın gösterdiği varlığın haricinde kendin olmazsın ki... E kendin
olmayınca ne oluyor o halde? Mana ona derler ki; seni senden soyar. Unutma
bu tabiri. Ma’kulat adamı kendisinden soymaz. O âlem-i Hilkatte geçer. Sen âlem-i
Kudrete bağlısın. Âlem-i Kudrette ebedi kalmaklığın içün seni senden soyunman
lazım gelir. Bir şey anlatamıyoruz galiba? Biraz zor yerleridir ama
tatlıdır. İşlemek lazım, çok münase[29] vermek lazım… Suret değil ki insandaki şey, Varlık. suret
midir ya? İnsandaki varlık yalnız suret değildir. Yoruldunuz mu yoksa ha? Yavaş
yavaş söylüyorsunuz hayırı. Ben daha başlamadım bile.
Saat üçe
kadar bu akşam. Korkma, korkma daha şurada on beş dakika filan. Her meyvenin
sureti vardır. Dimi? Suretten sonra lezzet bulmuştur. İşte o lezzet, o meyvenin
manasıdır. Anlatamadım mı? Gayet güzel misal… Elma, şeftali, kiraz, ne
bileyim işte say bütün meyveleri. Bunların bir sureti var. Şeftali deyince, bir
şey gözünün önüne gelmiyor mu? Elma deyince geliyor dimi suret? O suret geldiği
vakitte; onu, hiç tatmayan adam lezzetini bilir mi? Bilmez. Fakat onu ısırır
yer şapır şupur, şöyle keser ellerine suyunu akıtmamak için, öyle keser. Haa.
Onun lezzeti onun manasıdır. Manası o. Yaa. İnsan da suret ve manadan
ibarettir. Şimdi biz, hep sureti görüyoruz. Manayı görmüyoruz. Manayı
görünceye kadar iş çekilir böyle. Böyle çekeriz. Hülasa mana ona derler ki;
seni senden soyar, benlik kaygından kurtarır, nakış suretinden seni müstağni
kılar. Daha hangi kelimelerle söyleyeyim işte bu. Bak kendi kendine şey et.
Sonra nas
üç sınıftır: Havas, avam, muannidin[30], Muannidi. Bir havas tabakası vardır, birde avam tabakası
vardır, bir de bunun ortasında inatçılar vardır. Üç sınıftır. Birinci sınıf
maarif, hakikat ve ulum-u nafiayı[31] ister. Bunu isteyen kamillerdir. “Ne içün yaşıyorsun?”
dendiği vakitte; maarif der, hakikate, ulum-u nafiyi istemeklik, bunun için
yaşıyorum der. Bunlar Hak davetinde ancak hikmet ve delail-i kat’iye[32] ile konuşurlar. Öyle, onlarla öyle konuşmak lazım gelir.
Her sınıfın konuşma tarzı ayrı. İkinci sınıf izan[33] ile ifade isterler. Üçüncü sınıfa Mev'ize-i[34] hasenatı diyeceksin. Mev'ize-i hasene[35] ile
konuşmak ister, inatçılarla. Yaa zordur ama böyle diyor. Allah’ın tarifi böyle.
Bu tarif Allah’ın (cc). Anlatamadım mı acaba? Bu tarif Allah’ın (cc) tarifi.
Üçe ayırıyor. Üçüncü sınıfı öyle diyor işte, fermanda bu:
ادْعُ
إِلِى سَبِيلِ رَبِّكَ بِالْحِكْمَةِ وَالْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ وَجَادِلْهُم
بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ[36] kızmak
kovmak... böyle bir şey ... öyle diyor.. Hem kime ? Hazreti Muhammed’e (aleyhisselatı
vessela. Hak yoluna, Rabbinin yoluna, bu sınıfı hikmetle, güzel tatlı mev’ize
ile davet et. En güzel bir şekilde cidal yap. Deden böyle idi ama ne yapalım ki
kaybettik. Deden böyle. Nelere maliktin sen? Mirasın ne oldu? Kim yağma etti?
Mirasını kim çaldı senin? Sen öyle türedi müredi bir kavim değilsin ki. Üüü
zengin.
Hiçbir
şeyin yoksa sende bir kalp hazinesi vardı kardeşim. Onun mücevherini çıkarırdın,
gözünün üzerine dikerdin, Allah (cc) alırdı
yürütürdü. Şimdi sende rikkat yok. Kalbinden bir yaş gelip de, gözünde onu
Hakk’a satıp yol alamıyorsun. Senin kalbinde birikmiş olan sıcak gözyaşı,
hükümdarların hazinelerinde biriken servete mi benzer? Onun müşterisi Allah’dır(cc).
Deden de bu hazineye sahipti, sıkıştığı vakitte o kalbinin hazinesinden sıcak
gözyaşı, gözlerine dikilir, hemen Kudret alır; “Ne istiyorsun? Buyurun” der,
verirdi. Anlatamıyor muyum acaba? O hazineye sahiptin sen. Kaybettin hazineyi.
Sen, ne
zannediyorsun sen? Ne büyük hazine vardı sende! Taş gibi olduk, taş! Kaskatı! Merhamet
kalkmış. Üüü!.. Anasına bakmaz, babasına bakmaz, evladına bakmaz, kendi cinsine
bakmaz. Bir acayip bir şey. Hepimiz kart, ihtiyarlamışız. İhtiyar dediği
vakitte, yaşının ilerlemesine denmez. İmandan mahrum olan adam ne kadar taze
olsa, karttır diyor, ahlak. Biz ihtiyarın manasını da yanlış anlıyoruz. İhtiyar
deyince mesela, yası doksan olmuş, yüz olmuş.. Öyle bir şey yok. İmanda
ihtiyarlık yoktur ki. Sen eğer insansan Allah varken ilmin de vardır. Yaşın
olmaz. Yaş hayvanda olur. O suret âleminde bilinsin diyerekten kayıt konmuştur.
Hakiki insanın yaşı yoktur. Daima tazedir. Anlatamıyor muyum acaba? İlmi
ilahi de vardın eğer insansan. Kalbi iman ile kavi olan kimseye hep taze
denir.
Deden,
deden, bire on dövüşen deden var ya senin. Bire on dövüşen deden büyük adam,
sana neler bırakmış? Senelerce yedin yedin bitiremedin. Yine dünyanın yüzünde
oturuyorsun. Kapıyı buradan niye açmış diye küfretme hakkın olur mu ya? Her
konuşmada tekrar ederim bunu. Her konuşmada. Efendim pencereyi buradan niye
açmış? Sen alsana kendin bir ev de, istediğin yerden pencereyi açasın. Hem
dedenin evinde otur, hem pencereyi buradan niye açmış diye küfret. Ne hakkın
var yahu? Medeniyetini taklit ettiğin âlemin hattaaaa... beşer beşerliğini
tanıdığı andan itibaren dünyanın yüzü olan bu Bahr-i Sefit havzasıdır. Bunu deden sana almış,
bırakmış. Havuz halinde bırakmış sana. Bu kadar nankörlük olur mu? Al, yeni bir
oda al, istediğin yerden penceresini koy. Alsana.
Taklit
bizi mahvetti mahv. Bir camiada taklit başladı mı tefekkür kalkar. Kaç
konuşmadır tekrar ediyorum. Bunu yay, yay. Bugün en büyük dert budur. Hangi
cemiyette, hangi varlıkta taklit başladı, tefekkür kalkar. Çünkü düşünmeye
ihtiyaç yok, taklit ediyorsun. “Ben bunu nasıl yapacağım?” diye düşünür müsün
taklit ettiğin vakit? Anlatamıyor muyum ya? Bir düşüneceksin ki; şunu ben nasıl
yapayım diye, bir de bunu taklit et. Bunu taklit ettiğinde düşünme kalkıyor.
Fikir kalkınca, cemiyet yıkılır. Herif seni yıkma yolunu bulmuş. Taklitte,
tefekkür kalkar.
İnsanın
sıfat-ı mümeyyizesi[37]
konuşması değildir: Tefekkürüdür. İnsanlığını
çalıyor senin. Ondan yıkılıyorsun. Üç kıtada hükümdar olan dedenin çocuğu,
taklitle yıkılmış gitmiştir. Nerede mirasın? Sonra boğuntuya geliyorsun,
aldatılıyorsun, aldanıyorsun. Bir insanın varlığı, ilmiyledir. Hangi
beynelminel kürsüye iki satırlık bir kitap yaptın da okutturuyorsun, göster
bana. Hangi sanata model verdin,
göster. Hangi fenni ihtira[38]
ettin de, beynelminel kabul edildi de yapılıyor. Bunların hepsinden mahrum,
ondan sonra herkesten üstün. Nerede buldun bu bolluğu.
Bir camia
vahdete meyletmez vakar-ı hâkimiyetini kaybeder. Birleşmeye azmetmedikçe … Allah (cc) öyle diyor: Herhangi
bir camia birleşmekliğe karar vermedikçe, vakar-ı hâkimiyetini kaldırırım diyor.
Bunu
böylece Hazreti Muhammed (sav) beyan etmiş. Hazreti Muhammed (sav) kim? Ufak
bir cümleyle ifade edeyim: Bir mektebe oldu ki müdavim[39],
Allah (cc) idi zatına muallim. İşte bu. Bu kadar da değil ya, anlatabilmeklik
içün. Bu en ufak, anlatabilmek için en ufak cümlesi. Bu kadar mı? Yooook. Bu
ufak. Bir mektebe oldu ki müdavim[40], Allah
(cc) idi zatına muallim. İşte bu zat. Ama işte bu da, en ufak. Neyse üçe filan
demiştik korkmuşsunuzdur. Bugünlük bu kadar yeter.
[1] Tesmiye
Etmek: Ad vermek, adlandırmak,
isimlendirmek.
[2] Vera : Günah
ve haramdan kaçınmak için şüpheli şeylerden uzak durma, takva, ittika.
[3] Makulât
: Akıl ile varılan sistemler, kıstası akıl olan önermeler veya sistemler, Aklın ürettikleri
[4] Havas:
Duyular, hisler.
[5] Muvakkat
: Vakitli. Geçici. Fâni. Devamlı olmayan.
[6] Şeddad :
Çok eskiden Yemen'de Âd Kavminin hükümdarı Allah'a isyan ederek Cennet'e
benzetmek iddiasiyle İrem bağını yaptırmış, bu bağdaki köşke girmeden kavmi ile
yani taraftarlariyle birlikte gazaba uğramış, çarpılmış, yerin dibine
geçmiştir.
Meali:
«Ben sizin en yüce Rabbinizim» dedi.
[8] Tarh 1.Uzaklaştırmak. 2.Vaz' etmek.
3.İndirmek. 4.Bırakmak, elinden atmak. 5.Yerleştirmek. 6.Temel bırakmak. 7.Mat:
Çıkarma. 8.Hakediş
[9] Serir :
Taht
[10] Hâlât:
Durum, değer, ödül,nişan
[11] Sim ü
zer : Gümüş ve altın
[12] Tercümesi;
“Yâdında mı doğduğun zamanlar,
Sen ağlar idin, gülerdi âlem!
Öyle bir ömür geçir ki: Olsun,
Mevtin sana hande, halka mâtem!”
Sen ağlar idin, gülerdi âlem!
Öyle bir ömür geçir ki: Olsun,
Mevtin sana hande, halka mâtem!”
[13] Müsalaha (Sulh. dan) Barışma.
Anlaşma. Güvenlik
[14] Rekaket: 1.Kekeleme, dil tutukluğu.
2.Sözün kusurlu oluşu. Belagattan mahrum olmak. 3.Zayıf ve ince olmak, yufka
olmak. 4.El ile cismin hacmi ve cüssesini anlamak için yoklamak. 5.Gevşeklik,
zayıflık, dermansızlık
[15] Dide:
Göz, Göz bebeği.
[16] Tazim:
Yüceltmek, yüksek değer vermek
[17] Müşacere: 1.Soyluluk bildirimi,
asalet iddiası, kendi cesaretini anlatmak, had bildirmek
[18] Müşacere-i kelamiyye: Sözle karşılıklı çekişme. Racon kesme.
Kendini anlatarak göz korkutma
[19] Tahmil Yüklemek: Taşıtmak. Bir kimse
üzerine bir işi bırakmak.
[20] Mahsusat: Gözle görülen, hisle
anlaşılan şeyler
[21] Puya(n): Farsça Koşan. Seğirten
[22] İnkıyad: Boyun eğme. Muti olma.
Teslim olma. İtaat etme. İmtisal. Kaydolma.
[23] Müterakki:
İlerlemiş, terakki etmiş
[24] Teceddüd: Tazelenme. Yenilenme.
[25] Tebeddül: 1.Başkalaşmak. Değişmek.
2.Yeni hey'ete, başka kıyâfete girmek
[26] Kaim: 1.Ayakta duran. Mevcut. Baki.
2.Vaktini ibadetle geçiren
[27]Ma'kulat: (Ma'kul. C.) Aklın uygun
bulduğu, ancak akıl ile bilinir ve nakle müstenid olmayan meseleler ve ilimler.
(Bak: Akliyat)
[28] Dideli:
Görüş sahibi, Aydın
[29] Münase:
ilgili misal, ilişkili izahat
[30] Muannid inatcı
[31] Ulum-u Nafia faydalı ilimler.
[32] Delail-i kat’ite kesin deliller.
[33] İzan:
Ölçü, vicdan
[34] Mev'iza 1.Mev'ize. Öğüt. Nasihat.
2.Bir cemaate veya kimseye kalbini yumuşatacak ve iyiliğe sevkedecek surette
hakikatları ders vermek
[35]
Mev’ize-i hasene: güzel nasihat, tatlı söz söylemek
[36] Nahl 125 ادْعُ إِلِى سَبِيلِ رَبِّكَ بِالْحِكْمَةِ وَالْمَوْعِظَةِ
الْحَسَنَةِ وَجَادِلْهُم بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ إِنَّ
رَبَّكَ هُوَ أَعْلَمُ بِمَن ضَلَّ عَن سَبِيلِهِ وَهُوَ أَعْلَمُ
بِالْمُهْتَدِينَ
meali: Rabbinin yoluna hikmetle ve güzel güzel öğütle davet et
ve onlarla en güzel şekilde mücadele yap! Çünkü Rabbin, yolundan sapanı
en iyi bilendir ve doğru yolda gidenleri en iyi bilen de ancak O'dur.
[37] Mümeyyiz(e) 1.Temyiz eden, ayıran,
iyiyi kötüyü farkeden.
[38] İhtira:
İcad etmek, Hatıra getirmek.
[39] Müdavim 1.Aralıksız devam eden.
Devamlı olarak çalışan. 2.Bir yere devamlı olarak gidip gelen kimse
0 yorum:
Yorum Gönder