301. Kaset

301 Nolu Band (15-11-1964) 93 dk.

Mevzuu başlıca iki esasa ayırmıştı. Birine vazifeden doğan ahlak, diğerine de aşktan doğan ahlak tesmi’ edilmişti. Vazifeden doğan ahlakın annesi akıl, aşktan doğan ahlakın da membaı, mastarı, kalp olduğunu söylemiştik. Bunlar mana-i insaninin birer vasfı olması hasebiyle, mevzuumuzun esas rüknünü insan mefhumu teşkil etmektedir. İnsan, zahiri görünüşü itibariyle elli atmış kiloluk kan ve kemik çorbasından ibaret. Nihayet iki metre uzunluğunda bir çukurun istiap edebileceği bir varlık.
Fakat enfüsü, vicdan-ı kibriyası, mana-i ihtivası itibariyle de âlemlere muhit. Bir yüzü âlem-i hilkate açılmış, bir yüzü âlem-i kudrete raptedilmiş olan bu varlık nedir? Nereden geliyor? Nereye gidiyor? Niçün getiriliyor? Görme kabiliyeti oluyor, oradan öbür tarafını göremiyor. Fakat letafete inkılap ettirecek olursa, o vakit esiri cihan olmadan yaşıyor. Suret âleminde kalmıyor. Kendini nefsinin esaretinden kurtarıyor. His nurunu, Hak nuru ile tezyin ediyor ve kâm alıyor. O vakit imanda ümit, imansızlıkta ümitsizlik olduğunu ap aşikar görüyor. İmanın karşısında ondan maada ne kadar zevk varsa ona azap geliyor. Her işi, kudretin kendisine vermiş olduğu her nimeti, her anda tatbik ediyor. Yarın demiyor, yarınların daima geçtiğini görüyor. Ziraat günleri geçtikten sonra ekimin fayda vermediğinden dolayı, asıl en büyük ziraat mahalli olan araziyi kalbiyesine marifetullah tohumlarını ekiyor. Tevhit neşesi alıyor, birlikle yaşıyor.

Yükselmek içün iki şey, iki esas lazımdır. Hangi milletler yükselebilir? Hangi camia yükselir? Evet, bir milletin yükselebilmesi içün iki esas şart: Biri fertleri vahdete meyledecek. -Başka esas hep dedikodudan ibarettir. Bir şey yok.- Bir kavmin yükselebilmesi içün, ancak iki şey vardır: İki şey. İki şeyle kaimdir yükselebilmesi. Birincisi fertleri vahdete meyledecek, diğeri mevki-i vakarından düşmemesi için, hâkimiyete karşı, bir hâkimiyete karşı şevk olacak, şevk. O şevk, onu taklitten kurtaracak. Birlik, ölçüsü nedir? Ne vakit bir kavim birlik içinde yaşıyor denebilir? Bir camia, bir aile… Ufaktan alalım. Birlik, her fert faziletini, mazarratını[1], menfaatini hissetmesiyle, her tabakada bulunan insanların, şahısların, bundan daha leziz bir zevk olmadığını duymasıyladır. Bunun adına birlik diyorlar. Acaba bir şey anlatabiliyor muyum? Hikâyeye benzer bir şey olmadığı içün o kadar tatlı anlatılamıyor, anlaşılamıyor. Bunlar ana kaideler.

Her fert, faziletini, mazarratını, menfaatini hissedecek ve her tabakada bulunan şahıs, fakiri, zengini, en büyük âlimi, en küçüğü, cemiyet içerisinde bunlar birbirine muhtaç. Bizim nazarlarımıza göre, birbirine karşı büyük küçük var, mevki itibariyle. Kudret’in nazarına göre, hiç öyle büyük küçük yok. Allah’ın (cc), -la teşbih- güneşin en ufak bir zerreye tecellisi ile en büyük bir varlığa tecellisi arasında fark olmadığı gibi misal diye söyledim. Tabi bunun gibi değildir. Allah’ın da (cc) en muazzam bir âleme tecellisi ile en fakir, en garibe bir tecellisi arasında fark yoktur. Öyle bir fark yok. Gül demetini gül demeti yapan bir saman çöpüdür. O saman çöpü olmazsa, o demeti yapmak istidadına sahip olan o işin mütehassısı olan kimse, o renkli çiçekleri birbirine ahenk ettirerekten toplayıp bağlayamaz.  Saman çöpü, en ufak bir çöpe muhtaçtır. Çok kere misal getiririm; beş milyon liralık bir makine tasavvur edin; bir netice alacaksınız fakat mini mini bir vidası kopmuş, yok, onu işlettiremezsiniz. O muazzam makine en ufak bir vidaya muhtaçtır. Cemiyette herkes, en muazzam bir vaziyete geçsin de en hakir gördüğü bir kimse olmasın. Faydası yoktur, o hakir gördüğü kimseye muhtaçtır. O onu itmam[2] edecektir. İşte ona binaen, birlik tarif edildiği vakitte, her fert faziletini, mazarratını, menfaatini hissetmesiyle her tabakada bulunan eşhasın[3], bundan daha leziz, fakiri zengine düşman değil, zengini fakire hor nazarla bakmaz, aklı ermemiş, kötü bir yola sapmış, alçak demez, ah ya ben olaydım der. Yanar. Anlatamıyor muyum? Nazar-ı hakaretle bakmaz. Düşmüş der, kötü bir yola düşmüş. Ya ben olsaydım? Kudret bana iltimas muamelesi yapmış. Nasıl yapsam da kurtarsam diyerekten uykusu kaçar. Bunun adına birlik derler. Ne vakit ki bir millet de bu zevk başlar,  o millet kendi kendine teali ve terakkidedir. Kudret elinden tutmuştur, namütenahiye doğru gider. Bunu kaybettiği günde yıkılır. Bir millette, bir ailede vahdete meyil görüldü mü, o milleti o aile bilsin ki hazinet ül gayp[4] da senin göremediğin Allah’ın (cc) hazinesinde meknun,[5] hakimiyet-i ülya[6] hazırlanmıştır. O kayboldu mu, Kudret onu alır. Senin elinden alır, başkasına verir. Tezgâh onundur, sende olsan O’nun, o da olsa O’nun, bu da olsa O’nun. Başka kimsenin malı yok ki. Kim iyi işletirse onu ona verir.

Görüyoruz, ömrümüzün afitabı[7] her gün cah[8] canibine[9] gidiyor, kuyu çukura doğru gidiyor. Kendini bir afitab, sen büyük bir afitabsın, büyük fakat her gün bir guruba[10] doğru bir çukura doğru, bir cah canibine… Gurub karib[11] olmuştur, hepimiz içün. O halde gel inan, inan. İnanmada ümit, inanmamakta ümitsizlik vardır. Bir mana maddeye hâkimdir, madde manaya hâkim değildir. Çünkü mana bakidir, madde fanidir. Ruhun bakidir, cesedin fanidir. Neden bu kadar gafletle yaşar beşeriyet? Öyle değil mi? Mana baki. Her şey aslına rücu eder, cesedin topraktan gelmiş, maddedir. Aslına rücu eder. Ruhun Hak’tan gelmiş Hakk’a rücu eder. Gel bu ruhu vaktinden evvel kaybetme. Senden, seni terk edip gitmesin. Sana senin hesabına hesap etsin de öyle çekilsin gitsin. Aşkı duymakla vaktini geçirme, tatmaklığa çalış. Aşkı duyanla tadan arasında çok fark vardır. Duymak başka, tatmak yine başka. Biz bunu tatmaya gelmişiz. Fakat ki ne faide? Gaflet perdesi bizi perdelemiş. Muayeneden sonra dönmenin faydası olmaz. Huda’nın aşkından gayrı ne ile meşgul oluyorsan bilki can çekişiyorsun. Ne olursa olsun. İster cah olsun, her ne olursa olsun. İster servet olsun, ister ziynet olsun. İçerisinde Huda boyası yok mu, O’nsuz mu… Bir muhabbet-i Huda’dan mahrum olmak, can çekişmekten başka bir şey değildir.

Niye birbirimizi sevmiyoruz? Hak muhabbeti kalkarsa bir birimizi sevebilir miyiz? Ondan sevmiyoruz işte. Biz birbirimizi sevmiyoruz. Sevmeyiz. Mesela burada bile, senelerce dinler, şurada açık bir yer vardır. Oradan yol verip geçirmeye kendini rahatsız edemez, ben buradan dururken görürüm. Ve kendi kendime üzülürüm. On sene dinlemiş, on beş sene dinlemiş. Durur öyle, orada yer var. Yahut çantasını koyar oraya o çantayı yere koymaklığa bile… Bir insan oturmasına dahi tahammül etmez. Ne dinlersin, ne gelirsin, yazık günah değil mi? Ömrü bedava geçirecek zaman değil. O ki faydası olmamış, niçün meşgul oluyorsun? Olmuyor.  Kudret tarafından demek ki böyle olmuş. Hâlbuki emirlerde bu işler o kadar incelenmiştir ki; yere birisini düşmüş görüyorsun der, ismini cinsini cibilliyetini sormadan yardım et, olur ki hissine kapılırsın der. Emirler nerede? Haller nerede? E netice ne olur? Netice işte evladın bile seni kabul etmez. Yok. O muhabbet yok. Aile teşkilatı da öyle. On nüfuslu bir aile, hepsinin kafası ayrı işliyor. Kafa birleşmedikçe, kalpler birleşmedikçe, Kudret saye[12]sini gönderir mi? Göndermez. Hepsi aynı iş. Birbirini beğenmiyor. Kendi kendine hayal kuruyor, şöyle olursa güzel olur diyor. O olsa yine olmaz. Olmaz. Güzel olacak şeyi Hak güzel yapıp verecek. Sen kendin yapamazsın. Onun imkânı yok. Onu sen kendin veremezsin ki. 

Her vakit söylerim, zanneder ki servet bizatihi nimettir, yok vasıtayı nimettir. Bizatihi nimet değildir. “Git filan yere nimet ol!” derse nimet olur. Olmaz. Çok insan en büyük cah içerisinde kıvrım, kıvrım, kıvrana kıvrana ölür. Çok insan en büyük servet içerisinde inim inim inleyerek ölür. Bunlar bizatihi insanı, kurtaran şeyler değildir. O izin alacak, izin, izin. Yaaa. İnsan henüz nefsinin mahiyeti hakkında hiçbir şey bilmezken, hayretli gözleriyle vacib-ül vücudu aramıştır. Hiçbir şey bilmezken arıyor da bugün bu gün az bir şey bilirken neden arkasını çeviriyor acaba? Tarihi tetkik edin. Henüz sayfası yokken, kalemi yazmazken, ağaç kovuğunu kendisine en büyük bina yapmışken, avladığı hayvanın etini çiğ çiğ yer, derisiyle setri avret ederken, taştan yaptığı baltasıyla gezerken, düşünür şöyle bir düşünür. Kimim diye düşünür. İşte henüz nefsinin mahiyeti hakkında hiçbir şey bilmiyor fakat hayretli gözlerini açmış, arıyor. Vücud-u vacib olan, bizatihi kendi kendine olan “var”ı, arıyor. O’nu arıyor. Neden? Zira insana hakiki hürriyet O’ndan gelmiştir. Anlatamıyor muyum acaba? Ondan. Neden şimdi?

Allah’ı (cc) tanımayan, manaya, ahlaka kıymet vermeyen cemiyetlerde hukuki insana riayet tertibi her vakit söylediğim gibi feza kadar boştur. Hayal kadar vücutsuzdur. Vehim kadar da müşemmestir[13]. Laftır onlar. Bir şey yoktu ki orta yerde. İnsan hakkı demek hayvanlardan bile esirgenmeyen bir hak demek değildir ki.

Ruhu mahkûm olan adam hür müdür? Ruhunu nefsinin emmaresinden kurtaramayan bir adama hür denir mi? Cesedi muhafaza edilip ruhu mahkûm ve idam edilen bir adama, hukuku insanisi mahfuz bir adam nazarıyla bakılır mı? Ruhuna hürriyet nereden gelir, Allah’tan (cc) gelir. Neden? Ruh O’nun ruhudur. Bunu idrak edip duyduğu andan itibaren, haksız hiçbir zerre olmadığını idrak eder, her zerrenin hukukuna riayet eder. Her zerrenin hukukuna riayet ettiği dakikadan itibaren âlemi değişir. Feleğin bize bir gün bir yudum su vermeyeceği an vardır, bilir misin? Hepimize. Gelin biz onun suyuna muhtaç olmazdan evvel bir ab-ı hayat içelim de kâm alalım. Öyle göçelim. Yoksa bu felek bir gün, bir an gelir bize bir yudum suyu vermez, bir yudum. O kadar mağrur olmak doğru bir şey değildir.

Ey gönül umma vefa bu dehri sitemkarı deni[14]den,

Bir yudum su diriğ[15] eylemiştir evlad-ı nebiden.

Sen ne geziyorsun?

Ey gönül umma vefa bu dehri sitemkârı deniden,

Bir yudum su diriğ eylemiştir evlad-ı nebiden.

Burası âlemi ihtiba[16]dır. İhtiba. İmtihan âlemi yani ya… Yer üzerinde zalimin bekasına dua, Kudret’e karşı en büyük isyandır. Kim zalim? Kendinsin. Mesela bazı insanlar der ki; “Efendim isteriz, isteriz de Huda vermez.” Masum musun sen? Öyle der; bir kimse yer üzerinde zalimin bekası içün dua etmesi, zalimin bekasına dua eden kimse yeryüzünde Allah’a (cc) karsı gelen kimsedir. Zira isyanın devamına muhabbeti var. İsyanın devamına muhabbet, isyan ise haramdır. Harama muhabbet de helaldir. Haramı helal itikad ettiğinden dolayı, doğrudan dolayı mana defterinden kaydı telhid[17] edilir.  Haberi yokken kovar Allah(cc). İlk söylediğim sözdür, dikkat et yalnız. O mana denilen şey öyle ufak bir şey değildir. Zalimsen kendi bekana bile dua etme. İsyana muhabbet ettiğinden dolayı dua ediyorsun, isyan ise hattı zatında Hakk’ın nehiy etmiş olduğu şeydir. Hakk’ın nehiy etmiş olduğu şeyi, emretmiş olduğu şey gibi kabul, binaenaleyh hurucu[18] manadan, hurucu mucibdir[19]. İstihlale[20] nazar küfre yakın bir hatadır.

Sevmiyoruz birbirimizi. Birkaç konuşma evvel, belki iki ay oldu yahut olmadı. Demiştim ki Kudret iki şahit ister. Hüsn-ü ma’kal, hüsn-ü hal. Güzel söz, güzel hal… Bana onunla gelin. Güzel söz… İki tane şahit. Zira güzel söz ile güzel hal, insanın Allah ile (cc) aşinalığına dalalettir. “Sözü güzel mi bir adamın, hali güzel mi” o adamın Hak ile aşinalığı var. Sözü güzel değil, hali güzel değil, hiçbir şeyde aşinalığı yok. Anlatamadım mı acaba?

iitteki-n-nar velev bi kelimetin tayyibetin.

Hasret ateşinden, hicran azabından, huzur-u cemal-i sübhaniden kovulmak sebeplerinden hiç olmazsa hiçbir şeyiniz yoksa bir kelimeyi tayyibe de mi yok? Huda diyor; seni ben diyor esas itibariyle mucizelerle doldurdum gönderdim. Sen öyle basit mahlûk değildin ki. Ben seni mucizelerle gönderdim. Her halini, insan… İnsana mahsus olan konuşmak, akılları hayrete veren bir mücize-i kübra değil midir? Nedir o konuşmak? Düşünen bilir, bilen konuşur, konuşturan da  bir gün kendisi konuşur. Nedir o konuşmak? İnsana bir nazar-ı sahih ile bakılacak olursa, fıtratan birçok mucizat ile meydana gelmiştir. Bunun yek nazarda henüz her tarafını tetkik kudreti olmayan, en gabi[21] adam bile hiç olmazsa konuşmayı duyar. Bundan daha büyük bir mucize mi vardır? Nüçün bunu güzel bir şekilde kullanmadın diyor. Amir mevkiindesin, kudret elinde, “Eşekoğlu eşek diyeceğine, canım desen” ne çıkardı? Diyemez miydin? diyor. Kudret sorar bunu. Ben sana bunu bedava verdim, hiçbir şey yapamadın, bu kelimeyi, bir tatlı bir şekilde sevk edemez miydin? Edemedin dimi ya? Benden iyi kelime bekleme sen diyor. İyi bir muamele yapacağıma katiyen ümit etme diyor. Ve ondan sonra da artık konuşmam diyor. Felakette o vakit başlar. Kendisi öyle der. Tıkıldığın yerde dur, sus ve konuşma ve konuşmayacağım. Bitti konuşmam, der kendisi. Ferman öyledir. Konuşmam bitti, der. Külfetsiz yapılacak şeyler vardı, onu da yapamadın.

Güzel hal. İnsanda yek nazarda iki varlık var. Bir maddesi var, bir de manası var. Maddesine cisim deniyor, manasına ruh deniyor. İnsanı insan eden ruh ise de ruha da hadim olan cisimdir. Bunun ikisi terbiye halinde büyüyecek. Ruh insanı, nasıl söyleyeyim kelimesini? O kadar yükseltir ki, muazzam bir şey olur. Cismi de derece-i behimiyete[22] götürür. Manayı inkâr ettiğin dakikada cisim âleminde kalıyorsun. Cisim âleminde hayvaniyetten aşağıya indiriyor adamı. İndirdikten sonra netice alınmıyor. Alamıyoruz. İşte dedelerimiz. Demek ki arriyet[23]. Bu âlemde her şey arriyet. Müstear alınır, her şey fani tabi biter tükenir. Ariyet değil mi? Dünyanın dörtte üçüne sahip olan İskender de bugün nihayet bir çukur içerisinde bir harabede yatıyor. Bunlar hepsi insanlara ibrettir. O nice semayı bakan gibi gözler, nice Kudret’le, insanla böyle canavarca konuşan diller, çene kemikleri arasında un ufak olmuştur. O çene kemikleri arasında un ufak yapar. Üüü, öyle kabartır göğsünü, kabartır, kabartır, ondan sonra yere. Yere. Kapan oraya der. Yer adamı yer. Şöyle bir insan bir parça düşünse… Biraz kolay şey değil. Her taraf, fuhur.[24] Geziyor konuşuyor, yiyor.  Neyse cüz-i bir tasarrufu var işte. İşte benim şu diyor, bu benim diyor. Bunların hepsi alınmış. Acayip korkunç bir hal tecelli etmiş. Kudret-i rabbaniye, bu tahavvulat-ı[25] azime-i şuun[26] içerisinde, bu vicdana mevcudiyetini gösterecek neler vaz etmiştir. Fakat gören kim? Dünya nev’i beşerin[27] birinin elinden diğerinin elinden geçe geçe neler olmuştur. Fakat ibret alan kim? O halde birbirimizi yemeyelim. Ahlakın düsturu bu… Bunları haber verir. Gün gelmezden evvel der, bir netice verin der. Bir netice verin. Gelmezden evvel bir netice verin der.

Putperest, esnamı[28] önünde secde etmekten bir muradı vardır. Kudret’in tecellisi ihatası olamayan hiçbir zerre yoktur. Mevkuftu, atıldı, oradan bir şey bekler, ihlası nispetinde de alır. Acaba münkir, fenayı mevcudiyeti hakkında birçok delail getirmekten maksadı ne? Onu inkâra delil bulacağım diye o ne arar? O ne arıyor bilmem ki. Öteki geçmiş saneminin önünde secde ediyor. Kudret’ten ha.. Allah (cc) her zerreden münezzeh fakat hiçbir zerre Allah’tan (cc) münezzeh değil. Allah (cc) zamanlardan, mekânlardan münezzehtir fakat zamanlar, mekânlar Allah’tan (cc) münezzeh midir? Allah’sız (cc) hiçbir şey var mıdır? Binaenaleyh o, ihlası ve gayesi itibariyle gönlünü bir yere bağlamış, bu taş demiş, bunun önünde eğilmiş. Kudret yine ona bundan bir şey verir. Bu böyle olmakla beraber, münkir fenayı mevcudiyeti hakkında birçok delail getirmeklik deki maksadı ne? Evet saneme tapan, bu âlemdeki şedaid-i[29]… nihâyetsiz musibetler, dertler, elemlerden asude kalayım diye, ilah-i meçhulüne dehalet[30] ediyor fakat ikincisine ne oluyor? Ona kendi görüşüne göre, bu sefa-ı hayatı takip eden karanlığı asan gösterecek elinde nesi var? Bana bir şey gösterebilir mi? O karanlığı aydınlık yapabilecek elinde bir hücceti var mı? Bir sefa getirebilecek var mı? Bir itidal, hatır, bir salabet-i[31] kalp verebilir mi? Ahlak adama sorar, hayatının der hiçbir deminde, hiçbir anında sende bir fikir uyandı mı? Nasıl fikir uyanacak? Seni ruhuna, ruhunun maadına, âlemin âlemine, ahvaline, şu içinde bulunduğun kâinatın muhtelif enva[32] ve ecmasına[33] bir baktın da duymadığın ulvi bir his sende uyansın diye vicdanından bir seda duydun mu? der. Duymadınsa ne duruyorsun, yanıyorsun der. Elli üniversite bitirmiş, bunu duymamış ve yanıyor zavallı. Beş tane lisan biliyormuş, bunu duymuş mu, böyle bir şey duymuş mu? Bu öyle ulvi bir his ki; bu âlem-i şuhut da birkaç günlük hayatını tehdit etmekte olan arızat-ı tabiyeye karşı sığınacak, barınacak, bir ilticagah olmadığını re'y-ül ayn[34] gördün mü diye bağırıyor. Gördüm mü farkında değilim. Ne kadar müktesebat-ı ilmiyen varsa heyeti umumisi seni avare, biçare, bipare, yüzükare bırakır. Bir şey yok. Kalbinin üzerine yığılan, sana o hakikati gösteremeyen perdeleri yırt diye her gün haykırır. O perdeleri yırttığın an, nereye kaçacağını o vakit anlarsın. O vakit Arşı Huda’ya doğru sesin başlar yükselmeye. O sese karşıda bir cevap alırsın. O cevabı aldıktan sonra da her Âlem senin içün açılır. İstediğini yaparsın. Sinende çarpan bir kalbe danış. Başka kimseye de sorma. Varsa eğer.

Ömrü dünya bir dakika, ömrü âdem bir nefes. Böyle gelip gidiyor. Acayip gelip gidiyor. Aşktan doğan ahlaka sahipti. Bunları duymuştu, duymuş. Bunları duyup yaşayan dedenin oğlusun. Geçen konuşmada bir misal vereyim dedim de o misali bu konuşmaya bıraktım. Belki sen farkında değilsin dinlerken. Misali vermedim. Bak nasıl duymuş? Nasıl hubb-u gayr ile kalbi çarparak yaşamış?  Hubb-u gayr ne demek? Evvela canan sonra can demek? Ahlakta en büyük düstur hubb-u gayr ve kıyas-ı nefistir. Herhangi bir şeyi nefsine kıyas edeceksin, kıyas-ı nefis ile yaşayacaksın, bir de hubb-u gayr. Misal basit ama manası düşünülecek olursa bir milletin varlığının tealisi içün o kadar muazzam bir varlık ki, ağlar adam ağlar. Benim dedem de böyle adamlar yetişmiş der, ağlar. O günün en yüksek, ismini getiremedim de onu düşünüyorum. O günün giyilen elbiselerinin isimlerini getiremedim. Her zamanın elbiseleri var ya bir isimleri acayip acayip. Getiremedim. Onunda zevki çıkmaz getiremeyince. Neyse, kadife bir şey, senin aklındaysa hatırlat teşekkür edeyim. Neyse bırakalım şimdi. Zengin adam, çok zengin, geniş servete malik… Yani taksitle diktirmiyor. Hani vardır ya bir de taksitle. Taksit de bizi perişan eder, taksit. Öyle alışmışız ki, kefen satsalar taksitle, hah öldüm dersin, kefeni alırsın. Taksit ya, hemen gider karşısına… Hastalık halinde… Hanımına, zengin adam, çok zengin. Bugünün en giranbaha elbisesi ne ise sizler bilirsiniz, ben ne bileyim. Onu gözünün önüne getir. O günün de öyle kadifeden, altın sırma işlemeli, altın sırma. Gümüş sırmalı olur, altın sırmalı olur. Taklidi olur, bununkisi tahkiki. Altın sırma işlemeli bir elbise, göz kamaştırıcı. Yapmış. Ara yerden şöyle bir ay mı iki ay mı geçmiş, “Bir düğün var” demiş; “Bir elbise istiyorum.” “Niye” demiş, “O elbise, fena mı oldu? Neden yenisini yapmak istiyorsun?” “Daha ona benzerde birçok elbise var. O elbisenin aynını filanca yaptı, o düğünden sonraki düğünde gördüm. Onun benim giydiğim elbisenin aynını onda olduğu içün ben o elbiseyi giymem demiş.” Vardır böyle kafalar. “Kim dedin?” demiş. İşte muhitinde bir insanın ismini zikrediyor. “Aynını mı yapmış? Ona benzer mi? Biçimi mi öyle? Kumaşı filan”… Yoook demiş. Aynı malzemesi filan hep aynı demiş. “Sen bana getirsene senin diktiğin elbiseyi” demiş. Almış makası, o kaç altına çıktıysa da cart, cart, lokma, lokma, lokma… Aman. Şimdi bugünün en ucuz şeysi, pazen midir, basma mıdır, neyse sen bundan hep ondan giyineceksin demiş. Başka elbise giyemezsin. Ben sebep olacaktım bu muhitte ahlaksızlığa. Ben bu muhitte demek ki Kudret bana acıdı, sana bunu söyletti. Ben ahlaksızlığa sebep olacaktım. “Bu böyle önüne gelen bunu taklit ederse, bu ne ile alınır? Bunun bir geliri olacak. O gelir bunu karşılamaz. Karşılamayınca, tabiatıyla bir çirkinlik olacak. Memursa rüşvet alacak, herhangi sahadaysa muhakkak, bir ahlaksız sahaya geçilecek. Ben buna sebep olacaktım, bundan sonra giyemezsin.” Cart, cart, cart, gidiyor. Anlatabildim mi acaba? Yaa. Ama işte, beşeriyet.

Bunu söyleyince söz sözü meydana getiriyor. Çok eski konuşmada söylemiştim size. Onu da hatırlayın. O da bir başka mana ifade eder.  Şirin’e demişler ki, Şirin, Şirin… Onu yalnız böyle bir hikâye diyerekten dinleme, ibret alınacak yerleri vardır. Şirin. Bir emirin kızı. Fuzuli bile bahsediyor ondan.

Ferhâd’a zevk-i sûret Mecnûn’a seyr-i sahrâ

Bir râhat içre herkes ancak benim belâde

Olsaydı bendeki gam Ferhâd-i mübtelâde

Bir âh ile verirdi bin Bisütûn’ı bâde

Verseydi âh-i Mecnun feryâdımın sadâsın

Kuş mu karâr ederdi başındaki yuvade [i]

Mesela Seyyid Nigari, O da bahseder.

Leylinindir Mecnun, Şirinin Ferhat,

Ben de Şeyh Nigar’ın mübtelasıyem.[ii]

Büyük adam Seyyid Nigari.

Ateşim ışkım sinem kebabım.

Ahengim ahım, nalem rubabım.

Hicran azabım, yanmak sevabım.

Sermest-i yarım, olmaz hisabım.[iii]  

Hak ile o kadar ünsiyet peyda etmiş ki benim hesabım yok diyor ikinci âlemde. Neyse bu da yine ayrı bir bahis.  Nedir neyin nesidir? Onları şimdi bunları tahlil edersek çok konferans saatlerini alır. Bu Şirin’e ne demişler ki; Bunu niye söylüyorum biliyor musun? Çorap için boşanma davası açıyorlar, onlara söylüyorum. Allah (cc) bizim ruhumuzda birleşmek hakkını ihsan etsin. Hani böyle belki aklına gelir, “Şirin’in ne lüzumu vardı?” Lüzumu vardı da söylüyorum. Lüzumu var. Herhalde var ki söylettiriyor. Çünkü ben buraya gelirken Şirin’i söyleyeceğim diye hiç aklıma bir şey gelmedi. Söz şimdi geldi, geliyor soruya. Demişler, “Efendim, Ferhat isminde biri var, size müptela.” “Acayip” demiş. “Bana mı müptela?” “Evet, acınacak halde.” “Pekala”, demiş “Madamı ki siz bu adayı, samimi bulmuşsanız ihlas ileyse davet ediyorum” demiş. Filan günü getirin. O gün gayet muazzam giyinmiş. Ne kadar giranbaha mücevheratı varsa. O vakit şey değil yalnız çul da rekabet değil mücevher. O eski insanların akılları çok üstün. İki konuşma, üç konuşma evveli söylemiştim. İsrafı da yerinde. Ya altına ya mücevhere tebdil eder, servetini. Sen yaparsın bir kat elbise, bin liraya çıkar, sekiz yüz yüz liraya bir ay sonra  sat elli kağıt verir. O vakitte yaparsın bir şey, on sene sonra sat, bin liraya bir mücevher yapmışsan ya bin iki yüz lira ederi yahut dokuz yüz yetmiş beş lira eder. Sıkıldığın vakitte yine elinde bir sermaye. Kudretin işi idare ediş tarzları var. Anlatamıyor muyum acaba. O güneş kırması yapan pırlantlar, bilmem kolera mikrobunu def eden yakutlar, acayip. Öyle def eder mi? Evet. Öyle hasası olan mücevher vardır. Her mücevherin bir hassası vardır. Sarı yakut, kolera mikrobunu def eder. Gelmez, manidir. Neden? Ne bileyim ben? Buraya korsun demiri, mıknatısı böyle korsun çeker. Neden o. Mıknatıs. Ne demekmiş mıknatıs? Neden çekiyor? Onun cevabını veremez sana. Mıtnatıs çekiyor, der. O kadar. Neden çekiyor. Neyse işte, en giranbaha mücevheratını, tezyinatını, tamamıyla üstünde tertiplemiş. Ferhat o büyük sarayın salonundan içeriye girerken, Ferhat içeriye girerken, tabi göz kamaştırıcı vaziyette şöyle yukardan aşağıya bakmış, çık dışarı demiş… Çık. Neye uğradığının farkına varmış. Yanındaki söyleyenler demişler ki; “Efendim böyle büsbütün tahrip ettiniz, ne lüzumu vardı?” “Ben ihlas ile bana iptilası vardı zannettim de çağırdım.” “Efendim öyle kul.” “Yoook!” demiş. “Bana kuvvetli ihlas ile iptilası olsaydı, içeriye girer girmez, gözü gözümde fani olurdu. Benim mücevheratım gözünü çarptı, şöyle bir baktı bana demiş. Çıksın dışarıya.” Bir şey anlatabildim mi acaba? Anlayana çok şey var. Anlamayana ben ne yapayım? Öyle.

Gönlünde Hak muhabbeti olanlara ait görüşmelerdir. Gönlünde Hak ve hakikat muhabbeti olmayan ölü gibidir. Zira canından haberi yoktur. Canından haberi olan, Hakk’a muhabbeti olan kimsedir. Kimin Hakk’a karşı muhabbeti yoktur? Kendi canından haberi olmayan kimsedir. Çok acınır dimi? Acımak lazım gelir. Hâlbuki insanın canı kuvvetli olmalı, bedeni kuvvetli olması para etmez. Eder ama yani asıl mesele. Asıl canı kuvvetli olmalı. Bedeni kuvveti olmak hüner değildir. Canını, canını. Canı kuvvetli olursa aşk tedarik eder. O vakit mananın en büyük kahramanı olur. Mananın hak yolunda kahramanlık olduğunu anlar. Birbirine bağlı. Hakkı siyanet[35] hususunda harpten korkmaz. Bugün ki insanlık âlemi hakkı siyanet edemiyor. Neden, halktan korkuyor. Öyle bir hal gelmiştir. Allah (cc) tarafından gelmiş. Hak bana ne diyor. Ya altından şu çıkarsa diyor. Hah, Hakkı siyanet hususunda halktan korkmak. Hakk’a muhabbeti olan, o bilir ki o vakit Halktan uzaklaşmış olurum der. Haktan yani Allah’tan (cc). O vakit hüsrana düşeceğini anlar, zulme divan durur. Kestirmesi bu. Eski konuşmalarımda dediğim gibi. Eski konuşmalarımda dediğim gibi cemiyeti idarede hükümet adil ve zulüm meselesinde efradın[36] mesleğine tabidir. Öyledir bu. Halk adil olursa hâkim adilhane hükmeder. Oraya bağlı bu, ayrılmıyor. Beşeriyetin Fahri Ebedisi öyle demiştir;   كما تكون يولى عليكم  [37]  Olduğunuz gibi, idare olunursunuz.

Eski konuşmalarımda getirdiğim canlı misali söyleyeyim, konuşmayı keseyim. Haccac-ı Zalim. Doksan bin kişinin kellesinden bir kale yapmıştır. Yığmış böyle. Doksan bin adam kellesi alıyor. Kolay iş değil bu. Sayılı teksir makamında söylenmiş, bir cümle değil. Bizzat sayılmış, doksan bin tane kafa. İnsan kafası bu. Öyle adam. Üüü, neler gelmiş bu kâinata? Bir gün oturuyormuş, anası bir köşede kendi bir köşede. Annesi bakmış, bakmış, bakmış, birden bire ağlamaya başlamış: “Ne ağlıyorsun anne?” demiş. “Nasıl ağlamam!” demiş. “Ne kadar alçaksın, ne büyük zalimsin, ne kadar can yaktın,? Elbette sen bir belaya gifirtar[38] olacaksın? Hakkın. Fakat ne yapayım ki benden doğdun, cibilli olarak bir analık hissi var, göreceğin netice gözümün önüne gelir de onun içün de ağlarım.” Gülmüş. Pencereden şöyle bakmış, biri geçiyor. “Çevirin bu adamı” demiş. Annesi, “aman yine ben sebep olacağım.” “Yooo demiş, bir şey yapmayacağım.” Çünkü öyle çevirtir adamı, bir şey sorar, çık der, bulunduğu yerde iki kapı var, kendi işlediği[39] kapıdan çıkarsa ilişmezler. Şaşırır da öbür kapıdan çıkarsa cellat kafasını alır. Çipil[40] bir adam. Adamda renk atmış çıkmış, böyle kül gibi sararmış, korkudan titriyor. Demiş; “Korkma anama söz verdim, hayatın emniyettedir, serbest ol. Ne iş yaparsın sen?” demiş. “Zeytinyağı tüccarıyım demiş. .. okka zeytinden ne kadar yağ çıkar” demiş. Demiş “Efendim zeytinler kısım kısımdır, şu cins olursa şu kadar, bu cins olursa bu kadar.” Düşünmüş, belki demiş bu arada bir vahid-i kıyasidir. Bir küsurlu rakam söylemiş. Ondan ne kadar çıkar demiş. Yapayım hesabını demiş. Yine çıkarmış. Uzatmayalım mevzuu, bir zeytinden ne kadar çıkar demiş. Filan cins olursa şu kadar damla, filan, bazısında demiş yağ olmaz, yalnız el nemlenir. “Çok hoşuma gittin” diyor. “Mesleğinde çok bahir[41], mahir bir adamsın. Tebrik ederim seni.” (Sonra) müebbet istikbaline ait, mana vücuduna dair, yirmi bir sual sormuş. Bir tanesine cevap vermemiş. Verememiş. Soruyor duruyor bakıyor. Soruyor duruyor bakıyor. Demiş “Yahu insan, şurada yaşayacağın müddet sayılı günler, sayılı saatler, şu muvakkat istikbaline taalluk eden mesleğinde, bir taneden bin okkaya kadar, gramla, damla ile cevap verdin. Ebedi hayatına ait olan yirmi bir sual sordum, ne olur bir tanesi de olsun cevap verseydin. Dua et demiş anneme söz verdim. Senin de icabına bakardım, hadi demiş git bakalım.” Dönmüş annesine demiş ki; “Ben minterafillah[42] memurum anne demiş. Getir Ömer’in kavmini Ömer olayım. Getir Ömer’in kavmini Ömer olayım. Beni Kudret bu işe memur etmiştir. Kudret tarafından ben vazifeliyim.”

Evet. Hakikate taalluk eden âlemde bir varlığımız yok. Hakk’ın sevgisiyle, onun zatının nuruna ait bir yakınlaşma aşkı yok. O bazıları var zanneder. Nefsinedir o. Öyle olmaz o. Nefsinedir. İblis adama kaç türlü tecelli eder bilir misin? Abit zahit olana tecelli eder, bak der, sen ne abitsin, ne zahitsin, âlem ne kadar fasık, facir, görüyor musun der. Oradan yakalar, oradan bağlar adamı. Ondan sonra bir varlık gelir. Öbür taraf da kendi kendine, bir parça sahası olana görüyorsun ya der, herkes zerresini feda etmiyor, işte sen böyle hak yolunda şöylesin böylesin böylesin der.  O da o vergisinin şöhretine müptela olur. Bakar bana verdim dediğimi, verdiğimi bilsin diyerekten, onu da oradan bağlar. İblisin bağlayış tarzları çok kuvvetlidir.  Öyle yolarını bilir ki adama. Anladın mı? Bazısını, bazısını, evliyaullah menakibi okutturur. O menakibe kendi hayatının böyle tatlı gelen yerlerini intibak ettirtmeye başlar. Menakıbı okumak mahz-ı fayda olamaz. O hali giyinmek lazım gelir. O hali giy. Onun bir yerine dokunduğun vakitte onda vücut yok. O senin ayakkabına bassan, böyle gözlerini acarsın, putun patlar birden bire. Safi put kesilirsin. Onu da iblis aldatmıştır yine. Hep böyledir o. O Hakk’ın zatının nurunda bir nefes müstağrak olmak içün, bütün, bütün ne varsa her şeyin sevdası onun nazarında azap kesilir. O duasını bilir misin? Mahbubunun yolunda bırakır da geçer, elini ile açamaz. Üüüü, kolay iş mi onlar? O ayrı iş. Açamaz. Nerden girdim buraya, hatırlatabilir misin?  

Zira hakikat-i mahza[43]’ya müptela olmuştur, hakikat-i mahza’da her şey muzmahildir[44]. Vahdet-i mutlaka iştirak kabul etmez ki. Şöyle olsun, böyle olsun. İlim, âlim, amel, amil, hepsi bir olur. Anlatamadım mı acaba? Gönülde olan şeyler derse sığmaz ki.  Derse sığan şeyler, gönüllerde olmaz ki. Buralara kadar yürür, kâm alır. O yine ayrı. Onun içün bunlar kuvvetle satın alınmaz. Altınla ele geçmez. Bunlar ayrı şeylerdir. Aşk-ı ilahi, marifet-i subhani, kuvvet, saltanat ve altınla fethedilen şeyler değildir. İhlas ile kalbi oraya me’va[45] yapabilmek suretiyle olur. Bugün ki konuşma da bu kadar yeter.

(Bu kasetin 01:04:30 dakikadan itibaren ki kısmı, (299) kasetin 01:05:12. dakikadan itibaren ki kısmıyla aynıdır.)

---

[1] Mazarrat: Zararlar. Ziyanlar. Mazârr.

[2] İtmam: Tamamlamak. Bitirmek. İkmal etmek. Tekmil etmek

[3] Eşhas: (Şehs. C.) Şahıslar. Kişiler.

[4] Hazinet-ül-gayb: Gayb hazinesi

[5] Meknun: Örtülü, gizli. Saklı. Dizilmiş. Dizili. Manzum.

[6] Ulya: (Müe.) Pek büyük, pek yüce, daha yüksek. Çok yüksek olan.

[7] Afitab: Güneş. Mecazi: Pek güzel. Çok güzel yüz.

[8] Cah: (Câhe) f. Makam, mansıb. Kadr, itibar.

[9] Canib: Yan, yön. Cihet, taraf. Yüksek taraf.

[10] Gurub: Batma, batış. Batıda görünmez olma. Gözden kaybolmak. Uzaklaşmak. Irak olmak.

[11] Karib: Çok yakın. Yerce ve mekânca uzak olmayan. Yakın hısım.

[12] Saye: Himaye, sahip çıkma, koruma.

[13] Müşemmes   (şems. den) Güneşlemiş, güneş görmüş. Çok güneşli.

[14] Deni: (Deniyyât) Soysuz, alçak, ahlâksız.

[15] Diriğ: Mani olmak, direnmek, engel olmak

[16] İhtibar: Yoklama. Deneme. Sınama. Tecrübe.

[17] Telhid: (Lahd. dan) Gömme. Mezar çukuru kazma. Kabire lâhid yapma.

[18] Huruc: Çıkma. Dışarı çıkma, çıkış. Ayaklanma, isyan etmek.

[19] Mucib: (Mucibe) İcâb eden, lâzım gelen. Bir şeyin peydâ olmasına vesile ve sebep olan. Gereken. Gerektiren, lâzım gelen.

[20] İstihlal: Helâl saymak. Helâllaşmayı istemek.

[21] Gabi Gabî: Anlayışsız, ahmak, bön.

[22] Behimi: Hayvanca, hayvana mahsus ve müteallik. Hayvanlık.

[23] Ariyyet: Ödünç verip geri almak.

[24] Fuhur (fahur ): Çok övünen, çok iftihar eden. Mütekebbir. Tekebbür ve taazzum edici.

[25] Tahavvülât: (Tahavvül. C.) Tahavvüller. Değişmeler.

[26] Şuun:               (Şe'n. C.) İşler, fiiller. Havadis.

[27] Nev'-i Beşer: İnsanlar, beşer nev'i.

[28] Esnam: (Sanem. C.) Putlar. Tapılan heykeller. Suretler. Sanemler.

[29] Şedaid: (Şedâyid) Afât. Meşakkatli haller. Şiddetli musibetler.

[30] Dehalet: Sığınmak, aman dilemek, medet, yardım isteyiş.

[31] Salabet: Metanet, katılık, sulbiyet. Peklik, dayanma. Sağlamlık. Mukaddesatı korumak hususunda cesaret, metanet ve sebat gibi sıfatlarla muttasıf olmak. (Bunun zıddı: Lâübalilik) (Bak: Dimağ)

[32] Enva': (Nev'. C.) Neviler, çeşitler, türler.

[33] Ecma': En toplu. Birikmiş. Ziyade birleşmiş.

[34] Re'y-ül Ayn: Kendi gözüyle görerek.

[35] Siyanet: Koruma, muhafaza, hıfz.

[36] Efrad: (Ferd. C.) Fertler. Askerler.

[37] Hadis-i Şerif. el Acluni, Keşful Hafa II.166

[38] Giriftar: Tutulmuş. Yakalanmış.

[39] Giş: Kalp yürek

[40] Çipil: Gözleri ağrılı ve kirpikleri dökülmüş kimse. Çepel.

[41] Bâhir: Aşikâr. Açık. Belirli. Apaçık. Güzel. Meşhur, namdar. Galip.

[42]Minterafillah: Allah tarafından.

[43] Hakikat-i Mahza: Mutlak/katıksız/tam/tek hakikat

[44] Müzmahil: Çökmüş, Perişan olmuş, Yıkılmış, yok olmuş

[45] Me'va: Mekân. Varılacak yer. Mesken. Sığınacak yer.

---

[i] Fuzuli Gazel 246 Olsaydı bendeki gam Ferhâd-i mübtelâde Bir âh ile verirdi bin Bisütûn’ı bâde Verseydi âh-i Mecnun feryâdımın sadâsın Kuş mu karâr ederdi başındaki yuvade Ferhâd’a zevk-i sûret Mecnûn’a seyr-i sahrâ Bir râhat içre her kim ancak benim belâde Eşk-i revânıma il cem’oldu var ümîdim Kim ola vara vara cem’iyyettim ziyâde Geh gamzen içmek ister kanımı gâh çeşmin Korkum budur ki nâ-geh kanlar ola arade Ser-verlik ister isen üftâdelik şi’âr et Kim düşmeden ayağa çıkmadı başa bâde Ger görmemek dilersen resm-i cefâ Fuzûlî Olma vefaya tâlib dünyâ-yi bi-vefâde

[i] Seyyid Nigari Nice ağlamayem, etmeyem feryat, Giriftar-ı aşkın binevasıyem Leylinindir Mecnun, Şirinin Ferhat, Ben de Şeyh Nigar’ın mübtelasıyem. Neylerem dünyayı, neylerem malı Neylerem keşmiri, neylerem şalı, Ben divane oldum, aşkın pamali, Server-i hubanın bir gedasıyem. Ey Seyyid Nigari, ey aşk-ı tuğyan, Ey âşık-ı şeyda, ey kâr-ı efgan, Karûban-ı aşka benim sarûban, Leylinin Mecnunun rehnumasiyem.

[iii] Seyyid Nigârî'nin "Menâkıb-ı Seyyid Nigârî" başlıklı müzdeviç 20'lik manzumesidir. Söz konusu şiirin biri eski harfli (Nigârî 1326: 389- 398), ikisi yeni harfli (Bilgin 2003: 339-344; Altunbaş 2004:534-560) üç baskısı mevcuttur.

Âteşim aşkım sîne kebâbım Hûndur şarâbım cândır hûnâbım Âhengim âhım nâle rebâbım Ne disem anlar ehl-i hitâbım Hicrân azâbım yanık sevâbım Ser-mest-i yârım olmaz hesâbım Sâye-i mihrim hükm-i meâbım Bîdâr-ı mihrim şemme-i hâbım Yohdur gözümde elimde tâbım Hadden ziyâde tâb ender-tâbım

Açık meyhânem bî-bend-i bâbım Çeşme-i cândır la'l-i müzâbım Meyhânem deryâ bî-had şarâbım Gülüm şarâbım mülüm gülâbım Şîşe-i câmım ol mâhitâbım Gülgûn şarâbım ol âfitâbım Defterim sînem sînem kitâbım La'l-i nâ-yâbım gülgûn şarâbım Puhtedür gülgûn şarâb-ı nâbım Hamrem ne hâmest el-hamdü lillâh